Informacja
Przeprowadzony w latach 2005-2008 remont i konserwacja Murów Obronnych Starego Miasta był jednym z zadań Projektu pn. "Rewitalizacja wybranych obszarów kryzysowych m.st. Warszawy w aspekcie ochrony zabytków, poprawy jakości przestrzeni publicznej oraz społeczno - kulturowym", współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007 - 2013.
Numer umowy o dofinansowanie: RPMA.05.02.00-14-079/09-00
Informacje o projekcie dostępne są na stronie internetowej Urzędu m.st. Warszawy.
Historia Murów Obronnych
Pierwsze wzmianki o murach obronnych pochodzą z 1339 roku (zawarte w aktach procesu polsko – krzyżackiego), a więc musiały powstać odpowiednio wcześniej, jako wały ziemne otaczające ówczesne, średniowieczne miasto. Budowa murów staromiejskich zapoczątkowana została powstaniem bram miejskich: Nowomiejskiej (północno-zachodnia) i Krakowskiej (południowa).
Początkowo mur obronny biegł od Bramy Krakowskiej (dzisiejszy plac Zamkowy) w kierunku Wąskiego Dunaju - odcinek ten miał ok. 300 m. Następnie w połowie XIV wieku budowę muru kontynuowano w kierunku Bramy Nowomiejskiej (dzisiejszy wylot ulicy Nowomiejskiej przed Barbakanem) i dalej w kierunku skarpy wiślanej. Kolejny etap budowy murów nastąpił po roku 1379 i dotyczył odcinka od Zamku wzdłuż Wisły w kierunku północnym. Zamknięty obwód murów liczył ok. 1200 metrów i obejmował obszar o powierzchni 8,5 hektara. W skład murów obronnych wchodziły baszty i wieże.
Na przełomie XV i XVI wieku powstały mury zewnętrzne usytuowane 9 - 14 metrów od murów wewnętrznych. W 1548 roku przed Bramą Nowomiejską został zbudowany przez Jana Baptystę Wenecjanina ostatni etap murów obronnych – charakterystyczny dla zaledwie kilku miast europejskich – Barbakan. Z upływem lat mury obronne wielokrotnie były remontowane, przebudowywane. Najbardziej zniszczone zostały w okresie wojen szwedzkich (połowa XVII w.). Od XVI wieku mury były częściowo zabudowywane, oraz często przebijane dla uzyskania lepszej komunikacji. Od XVII były od czasu do czasu częściowo rozbierane.
Zarys historii badań i prac konserwatorskich przy Murach
Zainteresowanie naukowców fortyfikacjami starej Warszawy zaczęło się w drugiej połowie XIX wieku. Były to prace czysto teoretyczne. Spisywano przypadkowe odkrycia oraz zaczęto robić świadome badania. Podsumowanie tych prac przyszło późno, bo dopiero w 1929 r. w książce M. Barucha „Warszawa średniowieczna. Dawne mury warowne starej Warszawy”. W roku 1936 badania naukowe zaczęły być wykorzystywane w praktyce. W tym czasie zapoczątkowano odsłonięcie i konserwację zaniedbanych staromiejskich murów.
Sytuację zmieniła II wojna światowa. Lewobrzeżna Warszawa została prawie całkowicie zniszczona. Szczególnie ucierpiało Stare Miasto. Dzięki ogromnemu wysiłkowi nie tylko warszawiaków, lecz całego społeczeństwa zaczęto odbudowywać Warszawę, w tym Starówkę. Dzieło to wykonano z wielkim pietyzmem i poświęceniem (znalazło to uznanie w postaci wpisania Starego Miasta na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNSCO w roku 1983).
W trakcie odbudowy zauważono także problem rekonstrukcji Murów Obronnych. Na przełomie lat zmieniała się koncepcja i podejście do sposobu, w jaki miałoby to nastąpić. W latach 1950 – 55 zmierzano do pełnej rekonstrukcji fortyfikacji. W tym czasie odbudowano m.in. Barbakan oraz Basztę Prochową. Rezultat jednak nie zadowolił ani architektów, ani konserwatorów. Tak daleko posunięta rekonstrukcja nie miała pokrycia w zachowanych fragmentach ani w ikonografii i przekazach. Architekt – autor projektu, tworzył zabytek świadczący raczej o czasach, w których go odbudowano.
Od 1957 panowały już inne trendy. Ograniczano do minimum ilość dobudów udających historyczne budowle. Zaczęto traktować konserwację jako remont, zabieg ściśle techniczny. W tym duchu trwały prace od 1957 do 1963 roku, a niektóre elementy kończono na początku lat 70-ych. W ich wyniku doprowadzono do całkowitego odsłonięcia i utrwalenia pozostałości Murów Obronnych. Były to ostatnie prace związane z procesem projektowym. Od tej pory mury Starówki poddawano zabiegom czysto konserwatorskim.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007 - 2013
